Есүхэй баатар Татаруудад хорлогдсоноос хойш Хамаг Монгол нь захирагчгүй байлаа. Түүний хүү Тэмүжин нь хагас өнчин болж бага насандаа асар их зовлон бэрхшээлийг туулжээ. Түүний эх Өэлүнг Мэргидийн Чилэдүгээс эцэг нь авсны өшөөнд Мэргидүүд Тэмүжиний эхнэр Бөртэ үжинг авсан байна. Эхнэрээ аврах гэж Тэмүжин эцгийн анд Ван хан Тоорил, өөрийн бага насны анд Жамухын тусламжтайгаар Мэргидийг сөнөөжээ.

12, 13-р зууны эхээр одоогийн Монгол нутагт нэгдсэн захиргаагүй, бие биентэйгээ өрсөлдөгч олон биеэ даасан аймгууд оршин тогнож байжээ. Эдгээр нь гол төлөв Монгол, Түрэг, Манж гаралтай байсан бөгөөд тоочвол:

• Алтайн, Хангайн нурууны дунд Найман
• Хангайн, Хэнтийн нурууны дундуур Туул-Орхоны сав газарт Хэрэйд
• Байгал нуурын урдуур Сэлэнгийн ай саваар Мэргид
• Их Хянганы нуруугаар Буйр нуурын орчмоор Хонгирад
• Хэнтийн нуруунаас урагшаа Зүбү (Татар)
• Их Говьд Онгуд
• Хэнтийн нуруунд Хамаг Монгол
• Мөн бусад газарт Олхонууд, Баяд, Ойн иргэн

тус тус байлаа.